Dualiteit of polarisatie?

Hoe druk maak je je gewoonlijk om de problemen thuis en op je werk? Voel je je persoonlijk verantwoordelijk voor alles wat er gebeurt? Laat je je meeslepen door de emoties van anderen? Loop je vast in conflicten over wie er gelijk heeft? Sluit je je af voor andere ideeën? Lig je 's nachts wakker als het met je relaties, thuis of op je werk, allemaal niet zo soepel verloopt? Dan wordt het zeker tijd om je eens te verdiepen in de kunst van het relativeren.

Leven met tegenstellingen
In het leven en op het werk heb je elke dag te maken met dingen die elkaars tegengestelde zijn: vóór en tegen, goed en slecht, man en vrouw, rationeel en emotioneel, binnendienst en buitendienst, lichaamstaal en spraak, leraar en leerling, medewerker en tegenwerker. Soms moet je een keuze maken uit beide uitersten, terwijl deze op andere momenten uitstekend naast elkaar kunnen bestaan. In veel gevallen vullen de tegenstellingen elkaar zelfs prima aan. Als je er goed over nadenkt, kan vaak het één niet zonder het ander bestaan.

Het chinese teken Yin Yang is hier een prachtige illustratie van. Yin en Yang zijn de twee tegengestelde elementen in het universum. Maar hoewel het tegenstellingen betreft, zijn het geen absolute polen. De tegenstellingen bestaan alleen relatief tegenover elkaar. Het teken is een cirkel die bestaat uit twee vormen - wit en zwart - die naadloos op elkaar aansluiten. In het witte deel bevindt zich een zwarte stip en in het zwarte deel een witte stip. Daarmee wordt gesymboliseerd dat zich in elk element wel iets van het ander bevindt. Alles is dus relatief.

Strijd om het gelijk
Nu komt het thuis en op het werk vaak voor dat de meningsvorming polariseert. Het lijkt opeens of er geen alternatieven voorhanden zijn. Als meningen verschillen heeft dat effect op de onderlinge verhoudingen op dat moment. Het kan gepaard gaan met een heleboel stress, waardoor er nog meer verstarring in het denken optreedt. Er kan een strijd om het gelijk ontstaan, die met zoveel emoties gepaard gaat dat er een blokkade van het logisch denken optreedt. Ieder kan naar eigen idee nog maar één kant op en daardoor zit elke mogelijke onderhandeling muurvast. Als de communicatie een strijd wordt, is het vaak lastig om nog tot goede oplossingen te komen. Basale processen in onze hersenen blijken daarbij in de weg zitten.

De activiteit van de amygdala, het deel van de hersenen dat de emoties regelt, wordt groter. Tegelijkertijd daalt de activiteit van de frontale cortex, het deel van de hersenen dat we gebruiken om logisch na te denken en beslissingen te nemen. We reageren dan dus alleen nog vanuit ons hart in plaats van ons hoofd. Het is goed om te beseffen dat de strijd dan vaak alleen nog gaat over de communicatie zelf en over de onderlinge verhoudingen. Er wordt dan gestreden over wie het voor het zeggen heeft en wie elkaar het gelijk gunnen. Als de emoties hoog oplopen thuis aan de eettafel of op je werk tijdens een vergadering, is het dus tijd voor een pauze. Als je tenminste wilt dat de gespreksdeelnemers (inclusief jijzelf) nog nadenken over het probleem en er geen conclusies worden getrokken op basis van alleen emotionele gronden.

Oog voor het geheel
Veel mensen voelen zich persoonlijk verantwoordelijk voor de ontwikkelingen die zich plaatsvinden op hun werk. Ze zijn gefocust op een bepaalde uitkomst en ervaren het als een probleem als de dingen anders lopen dan ze hadden verwacht. Ze bouwen dammen om te voorkomen dat de zakelijke rivier in een andere richting loopt dan via de geul die ze gegraven hebben. Daarbij ondervinden ze vaak weerstand en dan stopt de stroom. Het paradoxale is dat hoe meer je jezelf verbindt aan een probleem, des te lastiger wordt het om een oplossing te vinden. Als je polariseert en maar één uitweg ziet, verlies je oog voor het geheel. In een slecht idee zit ook wat goeds. je kunt dat pas zien als je je daarvoor openstelt. Door goed te luisteren naar je gesprekspartners, zaken samen te vatten en te combineren ontstaat weer iets heel nieuws. Vaak is de uitkomst dan nog beter dan alle oorspronkelijke idee&eauml;n apart, alleen al omdat voor de uitvoering daarvan een veel breder draagvlak bestaat. Als je tegengestelde meningen op elkaar kunt laten aansluiten, kan er een bijzondere vorm van synergie ontstaan. Het geheel blijkt ook in dit geval meer te zijn dan de som der delen.

Problemen zijn relatief
Om resultaat te bereiken is het nodig om het belang van problemen te relativeren en je niet te verbinden aan enige uitkomst. Leren loslaten biedt mogelijkheden tot alternatieve denkwijzen. In andere woorden: benader je problemen met maximale inzet, maar tegelijkertijd met een gezonde dosis desinteresse. Inzet en desinteresse lijken tegenstellingen, maar ook deze zijn relatief. je kunt werken met volledige toewijding zonder dat de uitkomst van de resultaten je raken in je ziel. je kunt anderen met gevoel benaderen zonder dat je daardoor ge&eauml;motioneerd raakt. je kunt zonder schuldgevoel naar huis vertrekken, terwijl de werkzaamheden nog niet klaar zijn. Morgen is er weer een dag, waarin je overigens opnieuw met volledige toewijding aan de slag gaat. je doet alle mogelijke moeite om de problemen op het werk snel te lossen, maar voor onoplosbare problemen haal je je schouders op. je bent betrokken bij het leed van anderen, maar trekt het je niet aan.

Geniet van je binnenpretjes
Humor is een belangrijk werktuig bij de kunst van het relativeren. Als dingen zich anders voordoen dan je verwacht, kun je daar vaak beter de komische kant van inzien dan dat je je er druk over maakt. Als je van binnen kunt genieten van al die serieuze gezichten tijdens een 'belangrijke' vergadering, ben je op de goede weg. Het leven en ook het werk is niet altijd zo serieus en als je dat beseft, lukt het je zelfs beter om serieuze problemen tot een goed einde te brengen. je bent dan beter in staat tot een luchtige benadering van de materie. Leer met een helikopterview naar jezelf te kijken: wat vind je eigenlijk zo belangrijk? Blik eens in je agenda van vorig jaar. Waar je je toen zo druk om maakte, is nu - opgelost of niet - allemaal niet zo interessant meer. Wacht niet tot volgend jaar met lachen om de problemen die zich nu voordoen. Genieten van en met je relaties, je huisgenoten en je collega's op je werk, inclusief problemen, geeft ruimte voor veel creativiteit. Bovendien zul je zeker worden gewaardeerd vanwege je altijd aanwezige vrolijke glimlach.

Dit artikel van Frank van Marwijk verscheen eerder op Managersonline.nl

tekst: Frank van Marwijk
© Bodycom Lichaamscommunicatie